Onder deze titel schreef dagburgemeester Mario Bosch een artikel voor Ons Charlois, het driemaandelijkse periodiek van de Stichting Historisch Charlois.
Lotte Stam-Beese ontwierp het stedenbouwkundige plan voor heel Pendrecht maar de gebouwen zijn ontworpen door meerdere architecten. Eén van hen was de bekende wederopbouwarchitect E.F. (Ernest) Groosman (1917 1999) maar bijna al zijn Pendrechtse gebouwen zijn inmiddels gesloopt. Weinig mensen zullen weten dat een straatnaam in de wijk indirect de herinnering aan hem levend houdt.
DE ZUIDERPARKFLAT
[bovenste foto] De hoogtijdagen van Ernest Groosman waren de jaren na de tweede wereldoorlog. Door de grote woningnood was er behoefte aan nieuwe bouwmethodes om zo snel mogelijk huizen te kunnen bouwen. Eén van die methodes was het MUWI-systeem (ontwikkeld door Muijs en De Winter) en de 11 verdiepingen hoge Zuiderparkflat aan de Ooltgensplaathof is op deze manier gebouwd. De flat is duidelijk herkenbaar als ontwerp van Groosman vanwege de in de buitengevel zichtbare betonnen verdiepingsvloeren (“speklagen”) en het karakteristieke smalle horizontale raampje in de voordeuren. In het naast Pendrecht gelegen Zuidwijk zijn twee soortgelijke flats gebouwd.
Wethouder Bavinck sloeg op 13 januari 1959 de eerste paal en na ruim een jaar is de bouw klaar. Op 18 mei 1960 (Opbouwdag) geeft wethouder Langerak het gebouw de naam “Zuiderparkflat” en draagt het over aan de Maatschappij voor Volkswoningen. In het kader van de herverkaveling is de flat op 1 juli 1987 overgedragen aan OWG, thans Woonstad Rotterdam.
Omdat de Zuiderparkflat is voorzien van liften zijn de woningen in trek bij 55-plussers maar een nadeel is dat de liften tussen de verdiepingen in stoppen zodat je altijd nog een trap op of af moet. In 1995/1996 is de flat gerenoveerd en met 11 woningen uitgebreid, tevens zijn er nieuwe liften gekomen die op gelijke hoogte met de verdiepingen stoppen zodat alle woningen zonder traplopen te bereiken zijn. Als afsluiting van de renovatie is in de nieuwe entreehal een kleurrijk mozaïek van hele en gebroken tegels aangebracht. Dit kunstwerk is ontworpen door mevrouw J. van Schagen en is op 10 oktober 1996 onthuld door de 99-jarige mevrouw T. Husselman (toen de oudste bewoonster van de flat en in 2004 overleden, 107 jaar oud).
DE GROOSMANFLATS IN PENDRECHT 7
[middelste foto] De meeste woningen van Ernest Groosman staan (beter gezegd: stonden) in de Ossenissebuurt, het zuidwestelijke deel van de wijk dat toen nog Pendrecht 7 heette. In de strook tussen de Sliedrechtstraat en de Ossenisseweg zijn tussen 1958 en 1960 portiekflats gebouwd van drie en vier verdiepingen die voor die tijd erg modern waren. De blokken van drie woonlagen hadden vier portieken en vier woningen waren maisonnettes die zes slaapkamers hadden met zelfs een tuintje aan de achterkant. De variant met vier verdiepingen had zes portieken (waarvan één met maar vier woningen) en tien garages. In totaal zijn er in Pendrecht 16 van deze zgn. Groosmanflats gebouwd, hetzelfde type flat is ook in Schiebroek en Lombardijen te vinden.
De woningen in de Groosmanflats waren in die tijd zeer gewild, menige oud-bewoner roemt nog steeds de praktische indeling, de ruime badcel en de diepe kast aan het einde van de gang. Om het woongenot te verbeteren legde OWG in de zeventiger jaren in enkele flats centrale verwarming aan. Het ketelhuis van deze blokverwarming is een golfplaten bouwsel op het dak; het bevindt zich boven een trappenhuis zodat de leidingen via het trappenhuis naar beneden kunnen lopen, vervolgens via de kelders naar de overige trappenhuizen en dan weer omhoog naar de woningen. Ondanks de nadelen van blokverwarming is het centrale ketelhuis nooit vervangen door individuele installaties.
De herstructurering van Pendrecht Zuid onder de naam De Tuin op het Zuiden betekent het einde van de Groosmanflats. De 50 jaar geleden zeer moderne woningen voldoen niet meer aan de huidige woonwensen en vooral de huizen op de bovenste verdiepingen werden door het ontbreken van liften steeds moeilijker verhuurbaar. In 2007 wordt als eerste de flat aan de Burghsluissingel afgebroken en in de daarop volgende jaren ging de sloop in westelijke richting verder. Van de 16 flats staan er anno 2013 nog maar vier en ook deze hebben hun langste tijd gehad, de meeste woningen zijn al leeg. Door de economische crisis ligt op dit moment de nieuwbouw maar ook de sloop stil.
Maar ook als de laatste Groosmanflats verdwenen zijn is er een indirecte herinnering aan de wederopbouwarchitect in de vorm van het Ovezandepad, die naam is er op mijn voorstel gekomen waar ik toch wel een beetje trots op ben. Door het hele nieuwbouwgebied waar de Groosmanflats stonden komt een nieuw voetpad te lopen waarvoor oorspronkelijk de naam Fijnaartpad was bedacht. Deze naam is om meerdere redenen niet handig (er is in Pendrecht al een Fijnaartpad en er komt geen fysieke verbinding tussen de beide delen) en tijdens een bijeenkomst bij de Nieuwe Unie (een voorloper van Woonstad Rotterdam) bracht ik dat naar voren. Prompt kreeg ik als Pendrecht-kenner de vraag of ik dan een andere naam wilde bedenken; eerst dacht ik dat het een grapje was maar het was heel serieus bedoeld. Ik heb uiteindelijk de naam Ovezandepad voorgesteld, deze naam past goed bij de omliggende straatnamen (plaatsen op Zuid-Beveland) maar de belangrijkste reden voor mijn keuze was de knipoog naar het verleden: het pad zal heel wat keren de plekken kruisen waar de Groosmanflats hebben gestaan en Ovezande is de geboorteplaats van Ernest Groosman. Dat hij daar geboren is wist ik dankzij het in 2001 uitgegeven boek over Groosman.
Om een heel lang verhaal kort te houden: de naam is er gekomen en op 19 april 2011 is het eerste stukje van het Ovezandepad officieel opgeleverd. Daarbij was ook een zoon van Ernest Groosman aanwezig: Marcel Groosman bood mij na afloop een exemplaar van het boek over Ernest Groosman aan, voorzien van een opdracht.
HET BUURTHUIS PENDRECHT
[onderste foto] Het bekendste bouwwerk van Ernest Groosman in Pendrecht was het allereerste wijkgebouw, Buurthuis Pendrecht. Al snel nadat de eerste Pendrechtse woningen gereed waren, leefde de wens onder de bewoners om een eigen buurthuis te laten bouwen. Het geld ontbrak maar toch werd er aan de Schuddebeursstraat een stuk grond vrij gehouden, Ernest Groosman maakte een ontwerp voor een L-vormig gebouw met een buurthuis en een kleuterschool.
De bouw kon pas beginnen in 1962 toen de wijk al zo goed als klaar was. Op 29 augustus 1963 wordt het Buurthuis officieel geopend door de toenmalige burgemeester G.E. van Walsum, ook de ernaast gelegen kleuterschool Stampertje werd in gebruik genomen. Buurthuis Pendrecht was ook letterlijk een Pendrechts huis want een deel van de bouwkosten is door de bewoners zelf bij elkaar gebracht.
In 1977 wordt op Plein 1953 de Middelburgt geopend, dit nieuwe en grote wijkgebouw ligt in tegenstelling tot het Buurthuis in het midden van de wijk. Het gebruik van het Buurthuis loopt nog verder terug, de stichting die het gebouw exploiteert komt in geldnood en moet uiteindelijk het pand verkopen. In 1984 wordt het buurthuis een dependance van de Middelburgt onder de naam Nevenburgt, al blijven de meeste wijkbewoners het hebben over het buurthuis. De vernieuwingen in de wijk betekenen het einde van de Nevenburgt: in de zomer van 1993 gaan de deuren voorgoed dicht en in oktober 1994 wordt het voormalige Buurthuis Pendrecht afgebroken, amper 30 jaar na de bouw. Daarmee verdwijnt een uniek gebouw dat is ontworpen door Ernest Groosman, de naam Ovezandepad zal in Pendrecht indirect de herinnering aan deze wederopbouwarchitect levend houden.
Mario Bosch
FOTOBIJSCHRIFTEN
Bovenste foto: De Zuiderparkflat staat na ruim 50 jaar nog fier overeind.
Middelste foto: Eén van de laatste nog overgebleven Groosmanflats in de Yersekestraat.
Onderste foto: De maquette van het Buurthuis Pendrecht, links is het wijkgebouw en rechts de kleuterschool.