Lotte Stam-Beese, de stedenbouwkundige die Pendrecht heeft ontworpen, wilde niet alleen een mooie wijk maar dacht ook aan de praktische dingen zoals winkels in de buurt voor de dagelijkse boodschappen. Een briljant idee maar anno 2013 is er van de buurtwinkels niet veel meer over. Ik bewaar goede herinneringen aan de buurtwinkels, vooral die in de Sliedrechtstraat waar o.a. snackbar de Paddestoel was.
HET ONTSTAAN VAN DE BUURTWINKELS
Pendrecht wordt door de singels in vier kwadranten verdeeld en ieder deel kreeg zijn eigen buurtwinkelstrip. In het midden van de wijk kwam Plein 1953, de winkels daar waren bedoeld voor niet-dagelijkse aankopen.
De eerste Pendrechtse buurtwinkels kwamen aan de Zijpe, hier kwamen twee blokken met elk acht winkels en bovendien nog drie kiosken. De winkels liggen aan een verkeersvrije straat wat destijds heel bijzonder was, als voorbeeld diende de in 1953 geopende Lijnbaan die toen de eerste autovrije winkelstraat van Nederland was. De Zijpe werd niet zonder trots de Lijnbaan van Pendrecht genoemd.
De Zijpe werd geopend op 16 september 1955 door wethouder J. Meertens en werd al snel een florerend winkelcentrum. De diversiteit van de winkels was enorm: er zaten o.a. een bakkerswinkel, een drogist, een boekhandel en een wassalon. Zelfs een opticien, een textielwinkel en een kolenboer ontbraken niet. Enkele bekende winkels op de Zijpe waren M. v.d. Haak’s vishandel, boekhandel J.C. v.d. Wel en de platenzaak Van Alphen (waar ik als kind iedere week de Top 40 haalde). Ook de buitenruimte was met zorg ingericht: het plein was bestraat in de vorm van diagonale vierkanten en als groen stonden er drie groepjes van vier berken.
De tweede winkelstrip kwam aan de Herkingenstraat en was heel anders van opzet. Aan de noordkant van de straat kwamen in 1956 vijf blokken met elk vier winkels, met parkeerplaatsen voor de deur. Enkele bekende zaken waren de rijwielhandel van Jac. Oole, Pendrecht’s Vishandel van de familie Cromzigt, modelslagerij Mack en de schoenmakerij van Frans Laros.
Aan de winkels in de Sliedrechtstraat bewaar ik de meeste herinneringen omdat ik opgegroeid ben in de Wagenbergstraat. De winkelstrip in de Sliedrechtstraat bestond uit vier in 1958 opgeleverde blokken met elk vijf winkels met bovenwoningen, veel winkeliers woonden boven hun zaak.
In hetzelfde jaar kreeg het zuidwestelijke deel van de wijk zijn buurtwinkels in de vorm van vier blokken à vier winkels aan de Ossenisseweg. Hier zaten o.a. chocolaterie Bejo, sigarenmagazijn Ulrico en wassalon Bendix.
MIJN HERINNERINGEN AAN DE BUURTWINKELS IN DE SLIEDRECHTSTRAAT
[bovenste foto] Slager Henny Bos, groenteboer Rob Koster, bakker J. Maaskant, kruidenier W.J. de Melker, herenkapper C.K. Zoeteweij, Pendrechts Textielhuis en drogisterij J.J.E. Beemsterboer (voorheen Hartendorp), het zijn maar enkele van de winkels die hier ooit zaten. De meeste herinneringen bewaar ik aan het blok tussen de Wagenbergstraat en de Melissantstraat en ik wil twee winkels speciaal noemen.
Op nummer 24 was de sigarenwinkel van Theo van Aalst, ontelbare malen kwam ik daar om voor mijn vader een pakje Drum shag met Rizla vloeitjes te halen. Als je de winkeldeur opende ging er een belletje, binnen hing altijd die typische tabaksgeur. Vaak was het druk want er werd toen aanzienlijk meer gerookt dan nu. Op de toonbank stond een houten tonnetje met dropjes (in de vorm van een beertje) en als kind mocht je er eentje uithalen als je je boodschap had gedaan. De winkel had iets huiselijks omdat er vloerbedekking lag. Behalve shag voor mijn vader kocht ik er rittenkaarten voor de bus (een 6-rittenkaart voor kinderen kostte toen een gulden). Links in de hoek van de winkel stond een ladekastje waarin de RET-kaarten waren opgeborgen. Aan de buitenkant van de winkel zaten ongeveer zes automaten dus ook na sluitingstijd kon men voor rookwaren terecht. De metaalkleurige automaten accepteerden alleen guldens en kwartjes, het eventuele wisselgeld was met een plakbandje op de verpakking geplakt (er was later ook een automaat die wisselgeld terug gaf).
Rechts naast de sigarenwinkel had Piet van den Bosch op nummer 26 een kruidenierswinkel (in 1961 overgenomen van Frans Nootenboom) die hij in 1975 veranderde in snackbar de Paddestoel. De verbouwing duurde twee weken waarbij de winkel van binnen totaal veranderde, de koelvitrines maakten plaats voor bakovens.
Op woensdag 5 februari 1975 om 12.00 uur ging de deur van nummer 26 weer open en was snackbar de Paddestoel een feit. Twee dagen voor de opening had Piet een eigengemaakte houten paddenstoel boven de winkeldeur opgehangen. Op de door Piet en Jeanne zelf gemaakte openingsfolder stond dat men op deze heuglijke dag – zolang de voorraad strekt – voor 50 cent een zakje friet met mayonaise kon kopen. Van kruidenier was Piet patatbakker geworden waardoor hij al snel de bijnaam Piet Patat kreeg. De Paddestoel was een succes en “de snackbar voor fijnproevers” genoot in Pendrecht en zelfs daarbuiten grote bekendheid.
HET EINDE VAN DE BUURTWINKELS
[middelste foto] De opkomst van de supermarkten luidde het einde van de buurtwinkels in, een ontwikkeling die eigenlijk al in de tachtiger jaren begon. In 1995 begon de vernieuwing van Pendrecht en daarin is geen plaats meer voor de buurtwinkels, het is de bedoeling dat de winkels worden geconcentreerd op Plein 1953. Drie van de vier winkelstrips zijn inmiddels geheel verdwenen: de winkelblokken zijn afgebroken en op de meeste plaatsen zijn er eengezinswoningen voor in de plaats gekomen, alleen de Ossenisseweg is deels nog onbebouwd.
De enige plek in Pendrecht waar nog iets van de vroegere buurtwinkels resteert is de Zijpe, de bebouwing is nog geheel intact. Van een levendig winkelplein is het een doodse plek geworden waar je op de meeste momenten van de dag een kanon kunt afschieten, echte winkels zijn er nauwelijks meer. Woonstad Rotterdam erkent de historische waarde van de Zijpe en de panden blijven dan ook behouden, de vraag is dan wel wat er in de vroegere winkels moet komen. Ooit was er een plan om er kunstenaars in te vestigen maar het Montmartre van Pendrecht is er nooit gekomen. Jammer genoeg is de buitenruimte niet meer origineel: de originele bestrating is in 2007 verdwenen en vier bomen zijn vorig jaar vervangen door nieuwe. De resterende acht berken staan er niet florissant bij en naar mijn mening was het beter geweest om alle bomen in één keer te vervangen.
[onderste foto] Ook “mijn” buurtwinkels in de Sliedrechtstraat zijn voorgoed verleden tijd. De sigarenwinkel van Theo van Aalst, geopend op 6 juni 1958 en sindsdien enkele malen van eigenaar veranderd, heeft het nog tot december 2006 uitgehouden. Zelfs daarna vonden er nog verslavende activiteiten plaats want in juni 2007 werd in het pand een hennepkwekerij aangetroffen. De laatste jaren diende de winkelruimte als kantoor voor de Stadsmarinier.
De Paddestoel ging in april 2008 dicht nadat Piet van den Bosch de zaak in 1998 had verkocht, na 33 jaar kwam er een einde aan de bekende snackbar. Met Piet en Jeanne van den Bosch heb ik nog steeds contact, zij bewaren goede herinneringen aan hun tijd in Pendrecht. De winkelblokken zijn afgebroken en in 2012 zijn er nieuwe eengezinswoningen gebouwd.
In het Pendrecht Museum op Plein 1953 is nog een kleine herinnering aan de buurtwinkels te zien. Aan één van de pilaren hangt de houten paddenstoel die van 1975 tot 2008 de ingang van snackbar de Paddestoel sierde.
Hoe dat ding in het museum kwam is nog een verhaal apart. Na de sluiting van de snackbar volgde ik nauwlettend de onttakeling maar niemand bekommerde zich om die houten paddenstoel boven de deur. Dat leek mij wel een interessant voorwerp om te bewaren want de snackbar was toch heel bekend in de wijk. Ik belde de laatste eigenaar, die nog boven de winkel woonde, en nadat ik had uitgelegd wat ik wilde vroeg hij of ik meteen kon komen. Binnen een minuut was de paddenstoel er afgeschroefd en kon ik met een uniek voorwerp huiswaarts keren. Niet lang daarna heb ik het kleinood naar het Pendrecht Museum gebracht zodat iedereen het kan zien en nog eens met weemoed terug kan denken aan de tijd van “een snackie halen bij de Paddestoel” in de Sliedrechtstraat.
Mario Bosch
FOTOBIJSCHRIFTEN
Bovenste foto: Het eerste winkelblok in de Sliedrechtstraat, in de middelste winkel was de kruidenierszaak van Piet van den Bosch die hij in 1975 veranderde in snackbar de Paddestoel. (copyright H.A. Voet)
Middelste foto: Het eerste winkelblok in de Sliedrechtstraat, kort voor de sloop. De metalen schoorsteen is de enige herinnering aan de snackbar.
Onderste foto: Op de plek van snackbar de Paddestoel staan nu nieuwe woningen, het enige herkenningspunt zijn de bomen.