Onder deze titel schreef dagburgemeester Mario Bosch een artikel voor Ons Charlois, het driemaandelijkse periodiek van de Stichting Historisch Charlois. Vanwege ruimtegebrek in de vorige uitgave kon het artikel nu pas geplaatst worden.
DE OPEN HOFKERK IN PENDRECHT
Van de drie kerken in Pendrecht is de Open Hofkerk het laatste gebouwd en in mei j.l. werd het 50-jarig bestaan van het gebouw gevierd. De laatste jaren is Pendrecht en de omgeving van de Open Hofkerk behoorlijk veranderd maar het gebouw zelf is nog grotendeels hetzelfde, afgezien van de nieuwe kozijnen aan de kant van het kerkplein. De Open Hofkerk wordt niet alleen als kerk gebruikt maar ook als concertruimte, het orgel geldt als één van de mooiste in heel Rotterdam.
DE BEGINJAREN
[bovenste foto] De naam van ds. T.D. van Soest (1925-2011) is onlosmakelijk verbonden met het ontstaan en de beginjaren van de Open Hofkerk. Omdat er nog geen kerkgebouw was hield de hervormde gemeente in Pendrecht in het begin haar diensten in twee klaslokalen van de toenmalige Malcomesiusschool maar al snel werden er plannen gemaakt voor een definitief onderkomen. Architect H.W.M. Hupkes ontwierp een U-vormig gebouw bestaande uit een kerkzaal, een ontmoetingsruimte (met daarboven de bijruimten) en een pastorie. De Open Hofkerk dankt zijn naam aan Psalm 87 waarin de zinsnede Hij houdt er open hof voorkomt, de architect heeft hierop ingespeeld en ontwierp het gebouw rondom een hof die aan één kant open is. Het complex verrijst op de hoek van de Middelharnisstraat en de Sliedrechtstraat, op een plek waar voor de bouw van Pendrecht een boomgaard was. Op één van de hoeken van het plein komt een ijzeren kerktoren met een luidklok.
Op 7 september 1961 wordt de eerste paal geslagen voor het kerkgebouw en dominee van Soest legt op 18 november 1961 de eerste steen. Met een speciale dienst op 12 mei 1963 is de Open Hofkerk in gebruik genomen, dominee van Soest betrok met zijn gezin de pastorie en zou tot 1977 als predikant aan de kerk verbonden blijven. In 1964 richtte dominee van Soest het Open Hofkoor op dat al snel ook buiten Pendrecht bekend werd.
LATERE ONTWIKKELINGEN
De leegloop van de kerken in Nederland die in de zeventiger jaren begint laat ook de Open Hofkerk niet onberoerd. In 1988 gebeurde er in Pendrecht iets wat 25 jaar eerder absoluut ondenkbaar was: de hervormde gemeente en de gereformeerde Christus Triomfatorkerk gaan samenwerken. Aanvankelijk worden de diensten beurtelings gehouden in de Open Hofkerk en de Triomfatorkerk, met de bedoeling om in de toekomst één van de kerkgebouwen af te stoten. In 1996 ontstaat de Samen op Weg gemeente en in de zomer van dat jaar wordt de Triomfatorkerk verkocht. De kerkzaal van de Open Hofkerk wordt opnieuw ingericht, zo zijn de strak in het gelid staande kerkbanken vervangen door individuele stoelen. Op 1 september 1996 is de heringerichte kerk weer in gebruik genomen, in 2010 ontstaat de huidige Protestantse wijkgemeente Slinge.
Door de vermindering van het aantal kerkgangers is het gebouw te groot geworden; in de negentiger jaren van de vorige eeuw wordt de verdieping boven de ontmoetingsruimte verhuurd aan een welzijnsorganisatie om zo wat extra inkomsten te krijgen. In 2007 verhuist dominee At Polhuis en daarmee eindigt het gebruik van de pastorie als ambtswoning van de predikant. De ontwikkelingen die daarop volgen leiden er toe dat begin 2010 de pastorie en de ontmoetingsruimte (inclusief de verdieping er boven) worden verkocht aan een jeugdwerkorganisatie.
De vleugel met de kerkzaal blijft in eigendom van de wijkgemeente Slinge maar vanwege het wegvallen van de ontmoetingsruimte was er een ingrijpende verbouwing nodig om de overgebleven ruimte geschikt te maken voor kerkdiensten, ontmoetingshal en kantoor- en vergaderruimte. Op 23 mei 2010 werd met een speciale dienst de vernieuwde Open Hofkerk officieel in gebruik genomen. In 2012 zijn enkele voorwerpen uit de gesloten Julianakerk op Heijplaat overgebracht naar de Open Hofkerk waaronder een wanduurwerk dat is geschonken door prinses Juliana.
De veranderingen blijven niet beperkt tot de Open Hofkerk zelf, de omgeving krijgt vanaf de negentiger jaren eveneens een ander aanzien. Op de plaats van kleuterschool De Regenboog komt de Tiengemetenflat en enkele jaren later verrijst tegenover het kerkplein de 19 verdiepingen hoge flat van de Zuiderkroon waardoor de kerktoren letterlijk in de schaduw komt te staan.
In het weekeinde van 25 en 26 mei 2013 is het 50-jarig bestaan van het kerkgebouw gevierd. Op zaterdag was er een open dag waarbij de Amazing Stroopwafels optraden en op zondag was er een speciale kerkdienst. Ter gelegenheid van het jubileum heeft het kerkbestuur een glossy laten maken waarin 24 mensen (ik was er één van) iets over hun band met de Open Hofkerk vertellen.
HET VIERDAG-ORGEL
[onderste foto] Een artikel over de Open Hofkerk kan nooit compleet zijn zonder iets te schrijven over het prachtige Vierdag-orgel. Door het ontbreken van financiële middelen was er in 1963 nog geen pijporgel, dit tot groot verdriet van de gemeenteleden en de toenmalige organist Jacques van Oortmerssen. In de beginjaren werd de gemeentezang begeleid met een elektronisch instrument, het Dereux orgel, dat op de galerij stond. Daar was niet iedereen gelukkig mee en in het geheim werden er onder leiding van dominee van Soest al plannen gemaakt voor de aanschaf van een “echt” orgel. In 1969 gaf het Dereux-orgel tijdens een dienst met een enorme knal de geest waarop Jacques van Oortmerssen de historische woorden “Zo, dat is dan dat!” sprak. De aanschaf van een pijporgel was opeens heel actueel geworden!
Om een lang verhaal kort te houden: het zo vurig gewenste pijporgel kwam er en is op 14 mei 1971 in gebruik genomen. Het instrument is gebouwd door de firma Vierdag uit Enschede en heeft f 88.385,62 ( 40.107,65) gekost. In tegenstelling tot het Dereux-orgel staat het nieuwe instrument voor in de kerk zodat iedereen het kan zien. Het houtsnijwerk in de deurtjes van het borstwerk is gebaseerd op de vier verzen van de eerder genoemde Open Hofpsalm. Ook rondom de frontpijpen is houtsnijwerk aangebracht, de uitgebeelde bloesems en vruchten herinneren aan de voormalige Charloisse Polder waarin Pendrecht is gebouwd.
Het instrument is niet alleen een lust voor het oog maar zeker ook voor het oor. Het orgel in de Open Hofkerk heeft 2 klavieren + pedaal en telt 22 stemmen, een bijzonderheid zijn de horizontaal geplaatste pijpen van het Trompetregister. Vanwege het aantal registers is het instrument niet alleen bedoeld voor het begeleiden van de gemeentezang maar is ook bruikbaar als concertorgel. De concertpraktijk begon eigenlijk al op de dag van de ingebruikname en zowel organisten als toehoorders zijn tot op de dag van vandaag heel enthousiast over de klank. Kenners beweren dat het Pendrechtse Vierdag-orgel tot de mooiste orgels in Rotterdam behoort, iets waar de kerk nog altijd zeer trots op is. Jan van Dijk is sinds 1982 de vaste bespeler van het orgel.
De Open Hofkerk is zeer geschikt als concertzaal, mede door de goede akoestiek die gelukkig na de verbouwing in 2010 behouden bleef. Onder de naam Zondagmiddagmuziek zijn er per jaar vier concerten waarbij regelmatig ook vocale of instrumentale muziekensembles optreden. Eén van de vier jaarlijkse concerten wordt verzorgd door studenten van Codarts, afdeling Rotterdams Conservatorium. De concerten in de Open Hofkerk worden mede mogelijk gemaakt door de deelgemeente Charlois en door de kerkenraad van de Protestantse Wijkgemeente Slinge in samenwerking met de stichting Rotterdam Orgelstad.
Mario Bosch
FOTOBIJSCHRIFTEN
Bovenste foto: De Open Hofkerk, kort na de ingebruikname.
Onderste foto: Het nieuwe Vierdag-orgel.