DE SINT BAVOKERK IN PENDRECHT
In het kader van 550 jaar Charlois deed de Stichting Historisch Charlois eerder dit jaar een oproep voor mooie plekken van Charlois om deze door middel van een fietsroute met elkaar te verbinden. Uit de vele inzendingen zijn door een jury 12 plekken gekozen en één daarvan is de Sint Bavokerk in Pendrecht. Het kerkgebouw is van bijzondere architectonische waarde en de vrijstaande toren is een markant herkenningspunt.
KORTE HISTORIE
De Sint Bavo Parochie is opgericht op 22 april 1955 toen Pendrecht nog in aanbouw was. Aanvankelijk werden de diensten gehouden in een houten noodkerk op de hoek van de Sommelsdijkstraat en de Herkingenstraat maar op 23 mei 1959 werd door vicaris-generaal mgr. A.C. Schaaper de eerste steen gelegd voor het definitieve kerkgebouw dat is ontworpen door Harry Nefkens. Op 26 juni 1960 is de Sint Bavokerk ingezegend door mgr. M. Jansen, bisschop van Rotterdam. De kerk dankt zijn naam aan de Sint Bavo Abdij in Gent die in het jaar 1112 een parochie in de Pendrechtse Polder stichtte, deze eerste Sint Bavokerk werd in 1375 bij een overstroming verwoest.
De “Bavo” is gebouwd als rooms-katholieke kerk en wordt anno 2012 nog altijd als zodanig gebruikt. Vanwege de leegloop van de kerken is de Sint Bavo Parochie op 1 januari 2004 samengegaan met de Parochie Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen (in Zuidwijk) tot een nieuwe Parochie Onze Lieve Vrouw van Lourdes, kortweg Lourdesparochie, met als onderkomen de Pendrechtse Sint Bavokerk. In hetzelfde jaar is gestart met het opknappen van het kerkgebouw waarbij enkele elementen van het gebouw in Zuidwijk (aldaar bekend als de Olvoo-kerk) naar Pendrecht zijn overgebracht. Een bijzonderheid is dat het Zuidwijkse kerkgebouw eveneens een ontwerp van Harry Nefkens was, de architectuur was echter heel anders dan in Pendrecht. De Olvoo-kerk heeft na de sluiting zes jaar leeg gestaan en is pas in 2010 afgebroken, op deze plek wordt nu een zorgcomplex gebouwd.
HET KERKGEBOUW
[bovenste foto] De Sint Bavokerk staat goed zichtbaar aan de Slinge en valt direct op door zijn bijzondere architectuur. Het meest opvallend zijn de 7 betonnen spanten waaraan het dak is opgehangen, de gevel aan de kant van de Slinge is voorzien van gekleurde glas-in-loodramen.
De vrijstaande toren is 32 meter hoog en staat op het plein aan de Sommelsdijkstraat waar ook de kerkingang is. Links van de ingang bevindt zich het door Bob Zijlmans gemaakte mozaïek van de heilige Sint Bavo, hij is afgebeeld als een ridderheilige met zwaard en valk. De sculptuur boven de ingang, voorstellende Jezus met zijn leerlingen op het meer van Genesareth, is afkomstig van de Olvoo-kerk in Zuidwijk.
Via het portaal kom je de kerk binnen. Links van de ingang is de Christoffelkapel, één van de twee kapellen die de Sint Bavokerk rijk is. Tegenover de ingang is de gebogen glaswand, de afbeelding daarop is een verkleinde reproductie van de glas-in-loodramen van de Olvoo-kerk.
Bij het binnengaan van de kerkzaal valt direct de grote ruimte zonder pilaren op, dat is omdat het dak aan de spanten hangt. Net onder het plafond is rondom een smalle strook met ramen waardoor het dak lijkt te zweven. Een blikvanger is de zuidwand (links) die geheel uit glas-in-loodramen bestaat waarin het laatste avondmaal, het lijden en de opstanding zijn uitgebeeld. Boven het altaar hangt het kruisbeeld, het houten kruis is 235 cm hoog en 115 cm breed. Het orgel is gebouwd in 1960 door Valcks en van Kouteren in Rotterdam, het instrument heeft 2 manualen + pedaal en telt 19 stemmen.
Rechts achterin is de liturgische nevenruimte met daarnaast de Mariakapel. In de buitenmuur van de liturgische nevenruimte zitten zes gebrandschilderde ramen die Bijbelse motieven uitbeelden.
Op 27 juni 2010 was er in de kerk een bijzondere dienst ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het kerkgebouw. Voorganger was mgr. H.A. Verbakel van het bisdom Rotterdam en de dienst duurde meer dan twee uur. Dankzij de uitgebreide liturgie was alles goed te volgen. Er werkten vier koren mee: het Dames- en Herenkoor, het Ritmisch koor Sint Bavo, het koor van de Engelstalige groep uit Afrika en het koor van de Irakese gemeenschap.
Tijdens de dienst waren er enkele toespraken en één daarvan was van Theo Coskun, dagelijks bestuurder van de deelgemeente Charlois. Hij bracht het heugelijke bericht dat de al jaren haperende uurwerken in de toren vernieuwd zullen worden, een geschenk van de deelgemeente ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het kerkgebouw.
Als bijzondere activiteit van de Sint Bavokerk noem ik de jaarlijkse fancy fair op het kerkplein. Dit evenement was vroeger bekend onder de naam Pendrecht Open Huis en is op een zaterdag in september. De fancy fair begint altijd om 10 uur en traditiegetrouw gebeurt dit door gedurende twee minuten de klokken te luiden.
DE KLOKKEN VAN DE SINT BAVOKERK
[onderste foto] De 32 meter hoge betonnen kerktoren heeft dezelfde bouwstijl als de kerk. Met zijn vier uurwerken is het een markant herkenningspunt in de wijk; ontelbare malen hebben Pendrechtenaren en andere voorbijgangers op de klokken gekeken hoe laat het was. Maar door ouderdom en slijtage kregen de klokken kuren, tot ergernis van het kerkbestuur en de wijkbewoners. Eén van de klokken liep op het laatst helemaal niet meer en van een andere was de grote wijzer afgebroken. Bovendien bleek dat de uurwerkruimte zwaar vervuild was door duivenpoep. Een ander ontsierend element aan de toren waren de lelijke GSM-antennes maar deze zijn gelukkig in 2009 weggehaald.
Veel mensen en instanties hebben van alles geprobeerd om de klokken gerepareerd te krijgen maar zonder succes. Uiteindelijk is het via het participatiefonds van de deelgemeente Charlois gelukt om de financiering rond te krijgen en tijdens de eerder genoemde jubileumdienst op 27 juni 2010 is de vernieuwing van de uurwerken officieel bekend gemaakt, onnodig te zeggen dat er een oorverdovend applaus volgde…
Op 22 september 2010 zijn de oude wijzerplaten en het uurwerk gedemonteerd, de klokloze toren bood sindsdien een nogal ongewone aanblik. De uurwerkruimte is grondig schoongemaakt en de openingen zijn daarna met roosters dichtgemaakt zodat duiven en andere vogels er niet meer in kunnen komen.
Op 20 december was het de hele dag een grote bedrijvigheid in en bij de toren toen de nieuwe klokken zijn aangebracht. Het was een dag met sneeuw en vorst, ondanks de kou ben ik er de hele dag bij geweest om foto’s te maken. De wijzerplaten werden op de grond aan elkaar gezet, naar boven gehesen en aan de toren bevestigd. Aan het einde van de dag zaten de wijzerplaten en alle wijzers er op, de klokken stonden nog stil op 12 uur.
Na het inregelen van het uurwerk was het medio januari 2011 zo ver: eindelijk liepen de vier klokken weer, én op tijd! De goudkleurige klokken blinken in de zon en ook de verlichting van de wijzers doet het weer. Het uurwerk wordt vanuit Zwitserland radiografisch aangestuurd en de klokken lopen hierdoor altijd op tijd, ook de overgang tussen zomer- en wintertijd gaat volautomatisch.
Helaas hadden de klokken last van kinderziektes en de klokkenmakers moesten regelmatig terugkomen om een haperende klok weer in het gareel te krijgen. Na een grondig onderzoek bleken de wijzers te slap en niet goed uitgebalanceerd te zijn. Dat probleem is in november 2011 verholpen en sindsdien functioneren de klokken probleemloos, tot groot genoegen van velen.
DE TWEEDE LUIDKLOK
In de toren is plaats voor drie luidklokken maar tot 2010 hing er maar één, deze klok weegt 475 kilo en is gegoten in 1960. Na de sluiting van de Olvoo-kerk heeft het kerkbestuur van de Sint Bavokerk er voor geijverd om het geluid uit Zuidwijk niet verloren te laten gaan. De toren van de Olvoo-kerk had drie klokken en één daarvan paste qua toon uitstekend bij de bestaande klok van de Sint Bavokerk. Het Bisdom Rotterdam financierde de helft van de kosten, het andere deel is bijeengebracht dankzij de actie Een welluidend aandeel. Op een plaquette in de kerk naast de ingang staan de namen van iedereen die heeft bijgedragen aan de tweede luidklok.
Tegelijk met het vernieuwen van de uurwerken op 20 december 2010 is de klok naar boven gehesen. Vanwege de vorst was het luik bovenin de toren vastgevroren waardoor de klok nog niet opgehangen kon worden. Dat gebeurde een maand later alsnog, de nieuwe Olvoo-klok hangt onder de originele Bavo-klok. De “nieuwe” klok is gegoten in 1958 en is kleiner dan de bestaande klok zodat hij hoger klinkt.
Op zondag 23 januari 2011 was er voorafgaande aan de kerkdienst iets bijzonders te horen: voor het eerst luidden de beide klokken tegelijk en menige kerkganger bleef even buiten staan. Sindsdien luiden iedere zondag de beide klokken om 9.40 uur gedurende 7 minuten. Tijdens de dienst van 3 april 2011 zijn zowel de nieuwe uurwerken als de nieuwe klok officieel ingewijd resp. ingeluid.
De kleine klok luidt dagelijks als oproep voor de rooms-katholieken om het Engel des Heren (= het Angelus) te bidden. Het luiden van de Angelusklok als oproep voor het Angelusgebed stamt uit het midden van de vijftiende eeuw en van oudsher werd er drie keer per dag gebeden: 6 uur ’s morgens, 12 uur ’s middags en 6 uur ’s avonds. Als concessie aan de omwonenden luidt de klok niet om 6 uur ’s morgens maar pas om 9 uur en dat alleen op werkdagen. Nog een bijzonderheid: op de eerste maandag van de maand luidt de klok niet om 12 uur vanwege het testen van de sirenes. Het luiden van de Angelusklok gebeurt volautomatisch.
Mario Bosch