Om allerlei vragen te ondervangen over de oorsprong van de Beatrixschool vroeg directeur Joop Verschoor wijkchroniqueur Mario Bosch om op twee A4-tjes feiten op te schrijven. “Dat was nog knap lastig, want in twee A4-tjes is het moeilijk om 50 jaar samen te vatten”, geeft Mario toe. Maar het resultaat is er naar en daarom is het aan deze site toevertrouwd.
Op de foto in het midden Mario Bosch en rechts Joop Verschoor. Mario heeft zijn basisonderwijs op de Beatrixschool gevolgd en weet nog dat Joop als onderwijzer op de school kwam. Daarnaast weet hij nog veel meer over de wijk en hier volgt zijn geschiedenis van de Beatrixschool.
PENDRECHT EN DE BEATRIXSCHOOL
· In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 wordt het zuidwesten van Nederland getroffen door een watersnood. Een gebied van ongeveer 150.000 hectare stroomt onder water, 1835 mensen komen om het leven.
· Op 21 december 1953 wordt aan het einde van de Oldegaarde de eerste paal geslagen voor een blok van 6 eengezinswoningen. Het is de officiële start van de bouw van de nieuwe Rotterdamse wijk Pendrecht.
Twee gebeurtenissen in hetzelfde jaar, schijnbaar los van elkaar staand. Toch is dat niet het geval want tot op de dag van vandaag word je in Pendrecht op iedere straathoek aan de watersnood herinnerd: de straten in de wijk zijn namelijk vernoemd naar plaatsen die in 1953 zijn overstroomd.
Pendrecht is ontworpen door de bekende stedenbouwkundige Lotte Stam-Beese. De wijk werd opgebouwd uit zgn. wooneenheden: een gemeenschappelijke tuin met daaromheen verschillende soorten woningen. De woonbuurten liggen rondom Plein 1953, het centrale plein in het midden van de wijk. Pendrecht werd een arbeiderswijk maar wel heel anders: het werd een tuinstad, ruim opgezet met brede straten en véél groen. De eerste huizen zijn gebouwd in opdracht van de in 1950 opgerichte woningbouwvereniging Onze Woongemeenschap (OWG).
Lotte Stam-Beese heeft ook aan de praktische dingen gedacht. Behalve woningen kwamen er ook buurtwinkels, scholen, kerken en een buurthuis. Wie in Pendrecht een huis kon krijgen was dolgelukkig, vooral vanwege de toen nog heersende woningnood.
In 1960 is de wijk klaar, enkele open plekken zouden later nog opgevuld worden. Pendrecht was stedenbouwkundig een unieke wijk, zelfs vanuit het buitenland kwamen er mensen kijken.
De toenmalige verzuiling was ook in Pendrecht merkbaar. Er kwamen drie kerken, ieder voor een andere geloofsrichting, en bij de scholen was eveneens deze scheiding. De Vereniging voor Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs op Gereformeerde Grondslag te Rotterdam-Charlois sticht in 1955 een school in Pendrecht.
Op 31 december 1959 wordt aan de Krabbendijkestraat, hoek Sliedrechtstraat, de eerste paal geslagen voor het nieuwe schoolgebouw. Het wordt een voor die tijd modern gebouw met een centrale hal en twee vleugels met in totaal 12 leslokalen. De school wordt vernoemd naar prinses Beatrix, de naam wordt boven de ingang aangebracht. Op 29 maart 1961 wordt de school officieel geopend, architect F. Swaneveld biedt een door Teus van den Berg vervaardigd plastiek aan. Dit plastiek, dat de terugkeer van de verloren zoon voorstelt, is aangebracht op de muur in de hal, boven het podium. In de loop der jaren is het kunstwerk heel vaak gefotografeerd want het podium was de uitgelezen plek voor het maken van klassenfotos. Helaas is het kunstwerk er anno 2005 niet meer; door een interne verbouwing moest het verdwijnen.
Al snel is het gebouw te klein en moeten klassen uitwijken naar houten noodlokalen aan de Middelharnishof (hier staat nu de ouderenflat Korpersteijn).
Hoofd der School is in het begin C.W.M. van Veelen die in 1967 wordt opgevolgd door J. Tijseling. De huidige directeur, J. Verschoor, begon zijn carrière op de Beatrixschool in 1970 als onderwijzer.
De aan de overkant gelegen gereformeerde Christus Triomfatorkerk was nauw verbonden met de school, o.a. de kerstvieringen werden er gehouden. De Triomfatorkerk is op 1 februari 1962 met een speciale dienst in gebruik genomen. In de zomer van 1996 heeft de toenmalige Samen op Weg gemeente het kerkgebouw verkocht aan de volle evangelische gemeente Het zout der aarde. Afgezien van de in 1970 gesloopte toren is het kerkgebouw in al die jaren van buiten nauwelijks veranderd.
Pal naast de school stond (en staat nog) de gymnastiekzaal waar de lessen Lichamelijke Oefening werden gegeven. Naast de gymzaal stond op gezette tijden het busje van de bij velen gevreesde schooltandarts.
Een zorgelijk probleem in de zeventiger jaren was het sluipverkeer langs de school. Vooral vrachtwagens gebruikten de Krabbendijkestraat om de stoplichten op de Groene Kruisweg te mijden. Pas na een dodelijk ongeval, waarbij een leerling van de Frans Naereboutschool werd overreden, is de straat aangepast.
In 1980 wordt het 25-jarig bestaan van de Beatrixschool gevierd. Toeval of niet maar in hetzelfde jaar wordt prinses Beatrix, naar wie de school is vernoemd, koningin van Nederland.
De eerste veranderingen in Pendrecht worden dan al zichtbaar: het aantal kinderen wordt minder en de wijk vergrijst. Voor de scholen breekt een moeilijke periode aan, maar de Beatrixschool weet zich te handhaven. Op 1 augustus 1985 fuseren de lagere Beatrixschool en de Prinses Marijke kleuterschool tot een nieuwe basisschool. Het gebouwtje van de vroegere kleuterschool dient nog vele jaren als accountantskantoor en wordt in oktober 2002 afgebroken.
De jaren negentig worden een keerpunt voor Pendrecht. Op het eerste gezicht lijkt er niets aan de hand, maar de jonge nieuwkomers van toen zijn op leeftijd gekomen. De kinderen zijn het huis uit (de meesten wonen buiten de wijk) en men is gehecht geraakt aan de rustige wijk met zijn vele groen. Deze eerste generatie Pendrechtenaren wil graag in de wijk blijven, maar de trappen worden een probleem. Geschikte huisvesting in de vorm van ouderenwoningen met liften is er in 1990 nog niet. Menigeen moet daarom met pijn in het hart besluiten om Pendrecht te verlaten.
Niet alleen de bevolking, ook de woningen worden ouder. OWG, die het grootste deel van de wijk beheert, begint in te zien dat er iets moet gebeuren om de wijk ook in de toekomst aantrekkelijk te houden. In 1992 presenteert OWG haar plannen (“de Vernieuwing van Pendrecht”) die in grote lijnen op het volgende neerkomen:
· sloop van de woontechnisch verouderde bejaardenwoningen;
· nieuwbouw van (vooral) eengezinswoningen voor jonge gezinnen met kinderen;
· groot onderhoud van bestaande woningen (al dan niet met woningverbetering en/of isolatie);
· geschikt maken van woningen voor ouderen (o.a. door het plaatsen van liften bij galerijflats).
Maar de uittocht is dan al begonnen. De achterblijvers zien met lede ogen hun buren, waar ze vele jaren mee hebben samengeleefd, vertrekken. De vertrouwde sociale omgeving begint te verdwijnen. De vrijgekomen woningen worden bevolkt door nieuwkomers, waarvan een niet onaanzienlijk deel van buitenlandse afkomst is. De instroom van allochtonen zal het karakter van Pendrecht voorgoed veranderen. Veel nieuwkomers hebben geen enkele binding met de wijk en zijn na enkele jaren alweer verhuisd. Pendrecht dreigt een doorgangswijk te worden met alle gevolgen van dien.
In 1995 start OWG (nu: de Nieuwe Unie) met de Vernieuwing van Pendrecht en dit proces is nog steeds gaande. Nu, 10 jaar later, is er veel gebeurd, met name in het deel ten noorden van de Slinge. Bijna alle galerijflats zijn gerenoveerd en voorzien van liften, bejaardenwoningen zijn vervangen door nieuwbouw en een deel van de portiekflats is afgebroken. Vooral het gebied rond de Herkingenstraat is onherkenbaar veranderd, daarentegen zijn de paalwoningen aan de Stellendamstraat en Dirkslandstraat voorbeeldig gerenoveerd en staan nu op de gemeentelijke monumentenlijst. Ten zuiden van de Slinge gaat er in de komende jaren nog veel gebeuren, de meeste portiekwoningen zullen tegen de vlakte gaan.
De vele (vaak kinderrijke) allochtone gezinnen veranderden het beeld van de wijk: Pendrecht kreeg een sterk internationaal karakter met ruim 30 verschillende nationaliteiten. De Beatrixschool volgde de ontwikkelingen en groeide als wijkschool uit tot een multiculturele basisschool. Ook letterlijk groeide de school, want in 2002 én 2004 zijn er lokalen bijgebouwd. Deze verbouwingen zijn in stijl van het bestaande gebouw uitgevoerd en dat geldt ook voor de vernieuwde raamkozijnen. Alleen de tekst BEATRIX SCHOOL boven de ingang is verdwenen.
Het schoolplein is wel veranderd. De jonge platanen zijn uitgegroeid tot forse exemplaren maar het fraaie rozenperk rondom het plein is er niet meer. De schooltuin, aan de kant van de Sliedrechtstraat, is een speelplein voor de kleuters geworden. Binnenkort wordt het pleinspeelplan gerealiseerd: de plaatsing van moderne speeltoestellen.
Rond 2000 zat Pendrecht in een diep dal. De ooit zo geroemde wijk was hard op weg om de slechtste buurt van Rotterdam te worden. De kranten deden daar flink aan mee: verhalen van klagende bewoners en fotos van verloederde straten gaven de buitenstaander de indruk dat het echt heel erg was. De moord op Sedar Soares in 2003 was het trieste dieptepunt, heel Nederland kent sindsdien Pendrecht.
Het in 2004 gestarte uitvoeringsprogramma Pendrecht Zet Door is een gemeentelijk actieplan met ruim 65 concrete doelstellingen op het gebied van sociaal, bouwen/wonen, buitenruimte, veiligheid, economie en communicatie. Nu, een jaar later, begint dit zijn eerste vruchten af te werpen.
Op 8 maart 2005 ontvangt de Beatrixschool een koninklijke gast: prinses Máxima bezoekt in het kader van PAVEM, het participatieproject voor vrouwen, de naar haar schoonmoeder vernoemde school.
Al met al gloort er hoop voor Pendrecht. Heel langzaam gaat het weer de goede kant op, al zal het Pendrecht van toen nooit meer terugkeren. Toch is er een positieve blik in de toekomst, zo is uit meerdere enquêtes duidelijk gebleken. Er is nog een lange weg te gaan, maar die negatieve spiraal is tenminste doorbroken. En de Beatrixschool gaat vol vertrouwen op naar de volgende 50 jaar!
Pendrecht, november 2005
Mario Bosch (oud-leerling 1966-1971)
P.S. Mijn persoonlijke website www.mario-bosch.nl is voor een groot deel aan Pendrecht gewijd.